کتاب پرسش‌ های ادراک، پدیدارشناسی معماری نوشته‌ استیون هال، یوهانی پالاسما، آلبرتو پرزگومز ترجمه دکتر مرتضی نیک فطرت/ رنگی

پدیدارشناسی از اواخر دهه هفتاد میلادی با ترجمه‌ی آثار فیلسوفانی چون مارتین هایدگر، گاستون باشلار و موریس مرلوپونتی وارد عرصه‌ی معماری و شهرسازی گردید. افرادی چون کریستین نوربرگ شولتز، یوهانی پالاسما، کنت فرامپتون، دیوید سیمون، آلبرتو پرزگومز و استیون هال تحت تأثیر اندیشه‌های پدیدارشناسان فلسفی، این نحله‌ی فکری را وارد حوزه‌ی معماری نموده و مفاهیمی چون تقریب عینیت و ذهنیت، توجه به حواس انسانی، بازگشت به خویشتن اشیاء و تجربه‌گرایی را مطرح کرده‌اند. پدیدارشناسی معماری در راستای نگرش به معماری از طریق تجربه‌ی آگاهانه به‌واسطه‌ی ادراکات حسی، به حضور وجودی انسان در جهان توجه دارد؛ موضوع مورد پژوهش در این عرصه بر پایه‌ی مشاهدات کیفی از فضای انسان‌ساخت و تجارب حسی و بازنمایی‌های ذهنی حاصل از مواجهه‌ی وی با فضای زیستی است. تجربیات ادراکات چند حسی در عرصه‌ی پدیدارشناسی به دلیل حضور نظام بصر ـ محور از زمان رنسانس و با پیدایش علم پرسپکتیو مورد توجه قرار گرفته که منجر به ایجاد نظام سلسله مراتبی در حواس انسانی و نادیده انگاشتن سایر حواس در قیاس با حس بصری در فرایند ادراک گردیده است. ماحصل معماری مدرن و پس از آن نیز عدم توانایی مکان در فراهم آوردن محتوای لازم برای باشیدن انسان‌ها بوده است. لذا از آن جایی که تنها عامل ارتباطی انسان با محیط پیرامون، از طریق حواس شکل می‌گیرد، پرسش از ساز و کار حواس انسانی در فرایند ادراک محیط، بسیار بااهمیت جلوه می‌نماید.
پرسش‌های ادراک شماره‌ی ویژه‌ی نشریه‌ی ژاپنی A+U است که در سال ۱۹۹۴ به چاپ رسیده است و با توجه به اهمیت موضوع مجدداً در سال ۲۰۰۷ در قالب این کتاب انتشار یافته است. این نوشتار، یکی از مهم‌ترین تألیفات سال‌های اخیر در عرصه‌ی نظریه معماری است و توسط محققان برجسته‌ی معماری، استیون هال، آلبرتو پرز-گومز و یوهانی پالاسما به صورت سه نوشتار مجزا که به لحاظ موضوعی به هم‌پیوسته‌اند، به رشته‌ی تحریر درآمده است: هرکدام سعی در تشریح نقشی دارند که ادراک انسانی و تجربه‌ی پدیدارشناسانه، در معماری ایفا می‌کند.
نوشتار اول با عنوان معماری مبتنی بر هفت حس، به نقد معماری بصر ـ محور و فقدان انعطاف در آن می‌پردازد که توسط یوهانی پالاسما به رشته‌ی تحریر درآمده است. پالاسما مهم‌ترین نظریه‌پرداز در زمینه‌ی پدیدارشناسی معماری است که آثار او نقش قابل‌توجهی در تشریح و گسترش پدیدارشناسی معماری دارد. نوشتار دوم که بخش قابل‌توجهی از کتاب را به خود اختصاص داده است، متعلق به استیون هال، معمار برجسته‌ی آمریکایی و استاد دانشگاه کلمبیاست که به دلیل توانایی‌اش در ترکیب نور، فضا و کیفیت منحصربه‌فرد آثارش شناخته شده است. او ابتدا به لزوم مباحث پدیدارشناسانه در معماری و نقش تجربه و احساس در ادراک محیط می‌پردازد و سپس یازده حوزه‌ی پدیداری را در فرایند ادراک مطرح نموده که از آن جمله می‌توان به نور، سایه، رنگ، صدا، جزئیات معماری، تناسبات و غیره اشاره کرد. نوشتار سوم با عنوان فضای معماری: معنای حضور و بازنمایی متعلق به آلبرتو پرزگومز می‌باشد. فیلسوف مکزیکی که رساله‌ی دکترای خود را با عنوان معماری و بحران علم مدرن در کمبریج منتشر کرده است. این مقاله ابتدا به وضعیت جهان در عصر مدرن و جایگاه زیبایی‌شناسی و در ادامه به اهمیت نظریات ویتروویوس در معماری و ریشه‌های آن اشاره دارد. بخش عمده‌ی این نوشتار، به موضوع فضا از دیدگاه افلاطون و بیان مفهوم جایگاه کورا به عنوان بستر شکل‌گیری فضا و مکان و چگونگی پیدایش هستی و منشاء و جایگاه آن اشاره دارد. وی در ادامه به هنر تئاتر در یونان و نقش معماری در ایجاد فضاهای عمومی و جایگاه معماران عصر باروک و روکوکو در اضمحلال بصر ـ محوری در معماری می‌پردازد و در پایان نیز اشاراتی به نقد آدولف لوس بر معماری مدرن و نظریات مرلوپونتی دارد. در نهایت، بخش پایانی کتاب که به صورت پیوست می‌باشد، به معرفی پروژه‌های استیون هال اختصاص می‌یابد. در یک جمع‌بندی، محتویات کتاب را می‌توان نوعی بررسی کیفی فضاهای معماری معاصر مبتنی بر تجربه‌ی ادراک چند حسی و نقش آن در فرایند فهم مکان با ارائه‌ی الگوهای معماری مطلوب مبتنی بر خاستگاه پدیدارشناسانه جهت ارزش‌گذاری بناها دانست.