انسان شناسی شهری ناصر فکوهی

انسان‌شناسی‌شهری کتابی است از ناصر فکوهی در باب انسان‌شناسی شهری.

در فصل اول تا سوم این کتاب رویکردی انسان‌شناختی – تاریخی در نظر بوده‌است که در آن منشاء و تحول شهرها از ابتدا تا امروز و چشم اندازی به سوی آینده مورد بررسی قرار می‌گیرد. فصل سوم آن به انسان‌شناسی شهری پرداخته شده است و فصل چهارم، در مقدمه‌ای است برای ورود به عرصه جدید و بسیار گسترده انسان‌شناسی شهری ایران. فصل پنجم به تشریح روش‌های خاص انسان‌شناسی به ویژه در حوزه شهری یعنی در جوامع پیچیده اختصاص دارد.

این کتاب اولین کتابی است که با این عنوان در ایران به چاپ رسیده‌است. نویسنده در فصل اول، با رویکردی «انسان‌شناختی–تاریخی» به منشاء و تحول شهرها از دوران باستان تا به امروز پرداخته‌است. در فصل بعد تلاش شده تصویری از نظریه‌های موجود درباره شهر ارائه شود. «تا چارچوب نظری مشخصی که انسان‌شناسی شهری درون آن به پژوهش» می‌پردازد مشخص گردد. فصل سوم کتاب که از منظر انسان‌شناسی فصل مهمی محسوب می‌شود به مفاهیم و موضوعات عمده‌ی انسان‌شناسی مربوط است. درک مؤلف از انسان‌شناسی شهری مطالعه‌ای جامع است که شهر را در همه ابعاد آن در «ترکیبی پویا» بررسی می‌کند. وی سپس هفت محور را متمایز کرده و هر یک را به تفصیل مورد بحث قرار می‌دهد. این ابعاد شامل فضا، زمان، اقتصاد، قدرت، فرهنگ، نشانه و بیان است. محورها و ابعاد بیان شده دریچه‌هائی‌اند که محققان به فراخور علائق خود از آن منظر می‌توانند به مطالعه شهر بپردازند.

نویسنده در فصلی دیگر به حوزه انسان‌شناسی در ایران می‌پردازد. در این فصل ابتدا از پیشینه‌ی مطالعات شهری در ایران بحث شده و منابعی که در این زمینه تاکنون در ایران تدوین شده‌است به اختصار بیان می‌شود. سپس در باب تحول شهری در ایران بحث می‌کند که مطالعه‌ای تاریخی از شهرهای باستانی تا شهرهای جدید را شامل می‌شود. سپس عناصر شهری در ایران بر اساس محورهای هفت‌گانه ذکر شده در فصل قبل تحلیل کرده‌است. در فصل آخر نویسنده به روش پژوهش مطرح در انسان‌شناسی شهری اشاره کرده‌است. مولف در این فصل اجزای تحقیق مردم‌نگارانه را شرح کرده‌است و انواع تکنیک‌های موجود در این روش را بیان نموده‌است.

کتاب «انسان‌شناسی شهری» امتیازات بسیاری نسبت به سایر کتب درسی تدوین شده در حوزه علوم اجتماعی دارد. به لحاظ شکلی معیارهای مطلوب یک کتاب درسی را رعایت کرده است. یکی از امتیازات آن است که نویسنده در ابتدا تمایز انسان‌شناسی شهری را از سایر حوزه‌ها روشن می‌سازد. همین‌طور در این کتاب از نقشه، جدول و قاب‌ها که تکه‌ای از کتب و پژوهش‌های متعدد است، استفاده شده‌است. در ضمائم کتاب در کنار منابع ارزشمند و مفید، فهرستی از پایگاه‌های اینترنتی نیز برای مطالعات انسان‌شناسی شهری افزوده شده‌است. «انسان‌شناسی شهری» نوآوری‌های زیادی دارد و دریچه‌های جدیدی به روی ما در مطالعات شهری می‌گشاید که در کتاب‌های دیگر کمتر می‌توان سراغ آن را گرفت.