کتاب فلسفه فشن تالیف لارس اسونسن ترجمه آیدین رشیدی

فشن یکی از تأثیرگذارترین پدیده‌ها بر تمدن غرب از رنسانس به این‌سو بوده است. این پدیده زمینه‌های متعدد فعالیت‌های انسان مدرن را درنوردیده و می‌توان گفت که تبدیل به ذات ثانویهٔ ما شده است. پس درک فشن برای درک خودمان و شیوهٔ عملکردمان لازم است.

با وجود این، فیلسوفان تقریباً به فشن بی‌توجه بوده‌اند، احتمالاً به این سبب که تصور می‌کنند این پدیده جزو سطحی‌ترینِ پدیده‌هاست و به‌سختی می‌توان آن را موضوع باارزشی برای مطالعه، آن‌هم در زمینهٔ پرمغزی چون فلسفه، دانست. اما اگر فلسفه زمینه‌ای است که به درک ما از خویشتن می‌پردازد و اگر فشن تأثیرگذار باشد، باید آن را به‌مثابهٔ موضوعی برای پژوهش فلسفی جدی گرفت.

هر آنچه به‌شکل محسوس وجود دارد، هر آنچه روان را بر روان می‌نمایاند، به‌معنی دقیق کلمه پوشش، پوشاک یا لباسی است که در فصلی پوشیده می‌شود و پس از آن کنار نهاده می‌شود. پس اگر درست فهمیده باشیم، تمام آنچه انسان‌ها اندیشیده‌اند، خیال کرده‌اند، انجام داده‌اند و بوده‌اند مشمول این مبحث لباس‌ها می‌شود. کل جهان بیرونی و آنچه در آن است چیزی جز لباس نیست و عصارهٔ تمام علوم در فلسفهٔ لباس‌ها نهفته است.

در کتاب فلسفه‌ فشن، لارس اسونسن، یک موضوع مهم در مسئله فشن را بررسی می‌کند و آن تأثیر فشن بر شکل‌گیری هویت است.

او در این اثر به به مفهوم فشن، بازنمودهای مختلف آن و چیزهایی که فشن ظاهراً می‌تواند سبب آن‌ها شود، پرداخته است. درواقع موضوع کتاب چنان که خود نویسنده می‌گوید «گفتمان فشن» است.

کتاب ۸ فصل نسبتاً مستقل دارد که طیف گسترده‌ای از موضوعات مرتبط با فشن را در بر می‌گیرند؛ اما تمرکز نویسنده در این کتاب بر فشن لباس است.

بخشی از کتاب فلسفه‌ فشن

«فشن امری مطلق نیست. فشن پدیده‌ای نیست که در هر کجا و هر زمانی وجود داشته باشد. به‌طور کلی، ریشهٔ آن نه در ذات بشر است و نه در سازوکارهای جمعی. از آن‌هنگام که فشن برای اولین بار در یکی از جوامع انسانی سر برآورد، به‌طور فزاینده به جوامع و حوزه‌های اجتماعی دیگر سرایت کرده و آن‌ها را به تبعیت از منطق خود وادار کرده است.

معمولاً می‌گویند آغاز فشن لباس و خاستگاهش دوران قرون‌وسطی متأخر یا __ به‌دلیل ارتباطش با رشد سرمایه‌داری تجاری __ شروع رنسانس است. آنچه عیان است اینکه هیچ‌کس از فشن، در معنایی که امروز به کار می‌بریم، در یونان و روم باستان سخن نمی‌گوید، زیرا در آن دوران افراد در انتخاب لباس خود هیچ خودمختاری زیباشناسانهٔ منحصربه‌فردی نداشتند، هرچند محض تنوع می‌توانستند از میان گزینه‌های محدودی دست به انتخاب بزنند. لباس‌های اروپایی از عصر رومی‌ها تا قرن چهاردهم میلادی تغییر چندانی نکرد. در این مدت، با اینکه در مواد اولیه و جزئیات لباس‌ها تنوعی به وجود آمد، شکل کلی لباس‌ها عملاً بی‌تغییر باقی ماند. در حالت کلی، شکل کلی لباسی که فقیر و پولدار می‌پوشیدند یکسان بود، با این تفاوت که ثروتمندان لباس‌شان را از مواد گران‌بهاتری می‌ساختند و خود را با زیورآلات می‌آراستند. میل به آرایش به‌هیچ‌وجه پدیده‌ای مربوط به دوران اخیر تاریخ بشر نیست، اما آنچه مردم در دوران پیشامدرن خود را با آن می‌آراستند هیچ ارتباطی با فشن نداشت. برای مثال، وایکینگ‌ها خیلی به ظاهر خود حساس بودند و بین‌شان معمول بود که شانه‌ای را، در کنار چیزهای دیگر، به کمربندشان بیاویزند، که نماد طبقه‌شان بود. با این حال، هیچ نوع فشنی بین وایکینگ‌ها رایج نبود. جوامعِ پیشامدرن محافظه‌کار بودند. مردم در چنین جوامعی می‌توانستند آرایش ساده یا غلیظ داشته باشند و بسیار دلمشغول پدیده‌های زیباشناسانه باشند، اما ویژگی مشترک همهٔ جوامع این است که لباس‌ها و جواهرات هم، مثل مدل مو، در نسل‌های متمادی کم‌وبیش بی‌تغییر می‌ماندند. مردم روم باستان به خود می‌بالیدند، مرد و زن آرایش می‌کردند و عطر می‌زدند، مویشان را رنگ می‌کردند و اگر کلاه‌گیس نمی‌گذاشتند، مویشان را فر می‌کردند. اما این سبک‌های آرایش مدت زیادی به همین شکل باقی ماندند. گهگاه ممکن بود سبکی از یک کشور در کشوری دیگر محبوب شود و موجب تغییر ناگهانی سبک آرایش شود، همان‌طورکه یونانی‌ها برای شبیه شدن به اسکندر کبیر ریش‌شان را تراشیدند. با این حال، بروز چنین تغییراتی در سبک را نباید فشن به حساب آورد، زیرا از آن پس یونانیان همچنان به تراشیدن موی گونه و چانه‌شان ادامه دادند. اتفاقی که افتاد این بود که یک هنجار زیباشناسانهٔ بلندمدت با هنجار بلندمدت دیگری جایگزین شد، بدون اینکه میلی به ایجاد تغییر دیگری وجود داشته باشد یا حتی امکان آن در نظر آورده شود. اینکه تغییرات در موارد نادر رخ دهند برای «فشن» نامیدن آن‌ها کافی نیست. این تغییرات تنها زمانی فشن خواهند بود که محض خاطر ایجاد تغییر انجام شده باشند و نسبتاً پیاپی رخ دهند.»